Diagnostyka omdleń

Omdlenie to nagła, krótkotrwała utrata przytomności spowodowana chwilowym niedokrwieniem mózgu, czyli zaburzeniem przepływu krwi i tlenu. Objawia się gwałtownym zasłabnięciem, utratą napięcia mięśniowego oraz upadkiem. Epizod ten zazwyczaj trwa krótko, ustępuje samoistnie i nie pozostawia trwałych uszkodzeń neurologicznych.

Choć w wielu przypadkach omdlenie ma charakter łagodny, może być pierwszym objawem poważnych schorzeń, w tym kardiologicznych lub neurologicznych. Dlatego każda utrata przytomności – nawet jednorazowa – powinna być skonsultowana z lekarzem i dokładnie zdiagnozowana.

Omdlenia można podzielić na kilka głównych typów, w zależności od ich przyczyny. Poznanie mechanizmu utraty przytomności ma kluczowe znaczenie w postawieniu trafnej diagnozy i wdrożeniu odpowiedniego leczenia.

1. Omdlenia odruchowe (neurogenne)

To najczęstsza grupa omdleń, spowodowana nadmierną reakcją odruchową organizmu, prowadzącą do spadku ciśnienia krwi i zwolnienia akcji serca.

Wśród nich wyróżniamy:

• omdlenie wazowagalne – występuje m.in. w sytuacjach stresowych, w czasie bólu, strachu, długiego stania lub w dusznych pomieszczeniach;

• omdlenie sytuacyjne – pojawia się np. przy oddawaniu moczu, podczas kaszlu, kichania, gry na instrumentach dętych, a także w czasie wysiłku fizycznego lub defekacji;

• zespół zatoki szyjnej – wywołany przez ucisk mechaniczny na tętnicę szyjną, np. przy ciasnym kołnierzyku czy gwałtownym ruchu głowy;

• inne postacie nieklasyczne – trudniejsze do jednoznacznej klasyfikacji, wymagają szczegółowej diagnostyki.

2. Omdlenia związane z niedociśnieniem ortostatycznym

Występują, gdy organizm nie reaguje prawidłowo na zmianę pozycji ciała z leżącej na stojącą, co prowadzi do spadku ciśnienia krwi.

Najczęstsze przyczyny to:

• działanie leków – np. diuretyków, leków rozszerzających naczynia, niektórych antydepresantów;

• utrata płynów i krwi – spowodowana np. krwotokiem, wymiotami lub biegunką;

• pierwotne zaburzenia autonomiczne – związane z chorobami układu nerwowego, np. chorobą Parkinsona, zespołem Shy’a-Dragera, otępieniem z ciałami Lewy’ego;

• wtórna niewydolność autonomiczna – występująca np. w przebiegu cukrzycy, mocznicy lub urazów rdzenia kręgowego.

3. Omdlenia sercowo-naczyniowe (kardiogenne)

Stanowią najpoważniejszą grupę omdleń i mogą wskazywać na bezpośrednie zagrożenie życia.

Do tej kategorii należą:

• zaburzenia rytmu serca – takie jak bradykardia (zbyt wolne tętno) lub tachykardia (zbyt szybka akcja serca);

• choroby serca i dużych naczyń – np. zwężenie zastawki aortalnej, nadciśnienie płucne, kardiomiopatie, rozwarstwienie aorty.

• Szczegółowy wywiad lekarski

To najważniejszy element diagnostyki. Lekarz analizuje przebieg omdlenia, objawy towarzyszące, okoliczności wystąpienia oraz historię zdrowotną pacjenta. Umożliwia to odpowiedni dobór dalszych badań – ukierunkowanych na możliwe przyczyny.

• Pomiar ciśnienia krwi w pozycji leżącej i stojącej

Pozwala wykryć niedociśnienie ortostatyczne, czyli spadek ciśnienia przy zmianie pozycji ciała, który może powodować zawroty głowy lub omdlenia.

• EKG spoczynkowe (elektrokardiogram)

Szybkie, nieinwazyjne badanie rejestrujące aktywność elektryczną serca w spoczynku. Umożliwia wykrycie arytmii, niedokrwienia mięśnia sercowego lub przewlekłych zmian strukturalnych.

• USG serca (ECHO serca)

Badanie ultrasonograficzne umożliwiające ocenę struktury i pracy serca. Wykonujemy je nowoczesnym aparatem Vivid E95, który zapewnia wyjątkowo szczegółowy obraz 4D i precyzyjną analizę funkcji serca.

• Holter EKG (monitorowanie pracy serca przez 24–48 godzin lub dłużej)

Badanie polega na całodobowej rejestracji rytmu serca podczas normalnej aktywności pacjenta. Umożliwia wykrycie napadowych zaburzeń rytmu, które często nie pojawiają się w standardowym EKG.

• Holter ciśnieniowy (ABPM – 24h monitoring ciśnienia)

Całodobowe, automatyczne pomiary skurczowego i rozkurczowego ciśnienia krwi. Dostarcza informacji o rzeczywistych wartościach ciśnienia w ciągu dnia i nocy.

• Test pochyleniowy (Tilt test)

Pozwala ocenić reakcję układu sercowo-naczyniowego na długotrwałe stanie lub zmianę pozycji. Szczególnie pomocny w diagnozowaniu omdleń wazowagalnych i zaburzeń regulacji ciśnienia krwi.

• Test wysiłkowy (próba wysiłkowa na bieżni lub rowerze)

Wskazany u pacjentów, u których omdlenie wystąpiło podczas lub po wysiłku fizycznym. Pozwala ocenić pracę serca w warunkach zwiększonego zapotrzebowania tlenowego.